طراحی ،اجرا و نظارت کليه سازه‌های مسکونی،اداری،تجاری و صنعتی امری بسیار مهم است،دانستن مراحل ساخت و ساز و مراحل ساخت خانه برای افرادی که می خواهند خانه قدیمی خود را به صورت مشارکت در ساخت و ساز بسازند و یا افرادی که قصد ورود به بازار مسکن و ساخت و ساز را دارند ضروری تلقی می شود. از آنجایی که هنگام ساخت ساختمان، آگاهی از مراحل ساخت منجر به عملکرد بهتر و نظارت بر کار پیمانکار می شود، در ادامه به طراحی ،اجرا و نظارت کلیه سازهای مسکونی،اداری،تجاری و صنعتی می پردازیم.یکی از ضروری ترین اقدامات برای افرادی که تمایل دارند در فرآیند خرید و فروش ملک خود مشارکت کنند یا متقاضیانی که قصد ورود به بازار مسکن و ساخت و ساز را دارند، دانستن فرآیند ساخت و ساز خانه است. آگاهی از مراحل ساختمان سازی به عملکرد می انجامد و موجب نظارت کارآمدتر بر پیمانکار است.
عمارت نگارندگان فرداد قصد دارد در این مقاله به طراحی، اجرا و نظارت بر انواع سازه های مسکونی، اداری، تجاری و صنعتی بپردازید. فرآیند طراحی، نظارت و اجرا ساختمان، به عنوان یک پروسه پیچیده، از تخصص و تجربه در زمینه های معماری، مهندسی، ساخت و ساز و مدیریت پروژه استفاده می کند. در ادامه، مراحل کلی از هر فرآیند بیان شده است.طراحی، نظارت و اجرای یک ساختمان شامل فرآیند پیچیده ای است که نیاز به تخصص و تجربه در معماری، مهندسی، ساخت و ساز و مدیریت پروژه دارد. در اینجا چند مرحله کلی در هر مرحله آورده شده است:
طراحی:
طراحی پلان طبقات در طراحی ساختمان های مسکونی اهمیت ویژه ای دارد. فضای داخلی ساختمان با توجه به نیاز ساکنین آن طراحی شده است. معمولاً طراحی پلان طبقات بسته به ساختمانی که طراحی می شود متفاوت است، مثلاً طراحی ویلا با طراحی آپارتمان مسکونی کاملاً متفاوت است، در طراحی ساختمان ویلایی اکثر فضا ها به صورت باز و نیمه باز طراحی می شوند. امروزه توجه به نمای این گونه ساختمان ها بسیار حائز اهمیت است، معمولا نماها با توجه به سلیقه کارفرمایان انتخاب می شوند که به سبک مدرن یا کلاسیک طراحی و اجرا می شوند. همچنین لازم به ذکر است که طراحی دکوراسیون داخلی در طراحی ساختمان به گونه ای است که کاملاً مطابق با ظاهر انتخابی (مدرن یا کلاسیک) توسط کارفرما باشد.
1. برنامه ریزی: نیازهای مشتری را برای ساختمان، از جمله اندازه، عملکرد و بودجه تعیین کنید.
2. طراحی شماتیک: ایجاد پلان ها و طرح های مفهومی که چیدمان فضایی و طراحی کلی ساختمان را تعیین می کند.
3. توسعه طراحی: طرح شماتیک را اصلاح کنید و نقشه های دقیق، مشخصات و برآورد هزینه را تهیه کنید.
4. مستندات ساخت و ساز: نقشه های نهایی، مشخصات و سایر اسناد لازم برای ساخت و ساز را تهیه کنید.
نظارت:
نظارت بر پروژه ها همواره یکی از موضوعات مهم در پروژه های بزرگ ساختمانی است. این مرحله از کار با نظارت دقیق و حساس بر کیفیت و کمیت پرسنل پروژه اعم از پیمانکاران و کارگران همراه است که مهندس ناظر مسئولیت آن را بر عهده دارد.
معمولا در نظارت پروژه مواردی مانند کنترل پروژه، گزارش های نظارت بر اجرا، حداقل کیفیت پروژه مورد نیاز، گزارش سابقه اجرای پروژه و غیره در نظر گرفته شده و برای اطمینان از کیفیت کار بررسی می شود.
1. پیش ساخت: تهیه محل ساخت و ساز ، به دست آوردن مجوز ها و مصوبات لازم و پیمانکاران فرعی.
2. ساخت و ساز: نظارت بر روند ساخت و ساز، از جمله مدیریت بودجه، برنامه زمان بندی و کیفیت کار.
3. پس از ساخت و ساز: انجام بازرسی و آزمایش برای اطمینان از مطابقت ساختمان با استانداردها و مشخصات مورد نیاز.
اجرا:
1. تدارکات: تهیه مواد ، تجهیزات و خدمات مورد نیاز برای ساخت و ساز.
2. ساخت و ساز: ساخت و ساز را مطابق با طراحی و نقشه های نظارت بسازید.
3. راه اندازی: تست و بررسی کنید که همه سیستم ها به درستی نصب شده و کار می کنند.
4- انتقال: انتقال مالکیت ساختمان به کارفرما و ارائه آموزش در مورد کار و نگهداری ساختمان.
طراحی سازه های ساختمان و عوامل مهم آن چیست؟
قیمت طراحی ویلا های فولادی و بتونی ، ساختمانهای تجاری و مسکونی بسته به نوع و دامنه پروژه ، روش طراحی و تجربه طراح مربوطه متفاوت است. طراحی ساخت و ساز فرآیندی است که در آن رویه های معماری، مهندسی و فنی به طور هدفمند برای تعیین پیکربندی، ابعاد و مشخصات قطعات سازه تعیین می شود. هدف از ایجاد نقشه ساختمانی ایجاد ایمنی، عملکرد بهینه و دوام ساختمان است. روش ضرایب بار و مقاومت و روش تنش های مجاز و حالت های حدی در روش های طراحی ساختمان گنجانده شده است. عوامل مهم، مراحل و مراحل گام به گام این فرآیند در زیر شرح داده شده است.
مراحل طراحی سازه
فرآیند کار شامل مراحل زیر است:
1. پلان ساختمان
2. بررسی اثر نیروها و محاسبه بار
3. روش های تجزیه و تحلیل
4. طراحی اعضا
5. جزئیات، طرح یا برنامه نقشه کشی و آماده سازی
به عبارت ساده، طراحی سازنده به معنای طراحی سازه یا عناصر ساختمانی (تیرها، ستون ها، تکیه گاه ها، دیوارهای برشی و …) با هدف رساندن آن سازه به مقاومت مطلوب و ایده آل است. پایداری ساختمان مجموعه ای از عوامل است که از ارتباط بین سیستم های داخلی و خارجی سازه ساختمان ناشی می شود. هر شی ساخته شده باید کارایی نیاز مورد نظر خود را برآورده کند و در طول عمر خود دوام داشته باشد. مقاومت در برابر نیروهای مختلف وارد بر سازه، پایداری در برابر فشارهای ناگهانی مانند زلزله، زیبایی و مدرن بودن از مهم ترین عواملی است که در طراحی ساختمان های مختلف باید مورد توجه قرار گیرد. تمام پروژه های ساختمانی نیازمند خدمات یک طراح ساختمان، معمولاً یک معمار دارای مجوز هستند. نقشه کش، نقشه بردار و مهندس سازه از دیگر عواملی هستند که در فرآیند طراحی ساختمان از ابتدای کار تا تصویب نهایی نقشه مورد نیاز خواهند بود.
طراحی هر سازه ساختمانی به دو نوع اصلی تقسیم می شود:
1. طراحی کاربردی.
2. طراحی سازه.
در اجرای دو مورد فوق، معمار و مهندس سازه نقش بسزایی دارند و هدف هر دو پایداری ایده آل سازه و استفاده بهینه از آن است.
معمار در برنامه ریزی، طراحی معماری و نظارت بر ساخت فعالیت می کند. از نظر فنی، تصمیمات معمار بر ایمنی کلی سازه تأثیر می گذارد.
نقش مهندس سازه ارائه یک طرح کاربردی، کم مصرف (بهینه) و خلاقانه است. مهندسی سازه گرایشی در ساخت و ساز است که به طراحی سیستم های سازه ای با هدف اطمینان از ظرفیت باربری و ایجاد مقاومت در برابر انواع نیروهای وارد بر سازه می پردازد. طراح سازه باید به قوانین مسلط باشد و بتواند مفاد مختلف آیین نامه را با قدرت تفکر و تخیل قوی تفسیر کند. علاوه بر این، آشنایی کامل و تسلط کامل به نرم افزارهای طراحی سازه ضروری است تا بتوانید در مدل نرم افزاری خود تفاسیر مقررات را اعمال کنید و سازه را به طور کامل طراحی کنید.Autocad، Etabs، Safe و SAP2000 از جمله نرم افزارهای موجود در این زمینه هستند.
مراحل اجرای ساختمان شامل چه مواردی می شود؟
در واقع برای درک بهتر مراحل اجرای ساختمان ابتدا باید توضیح مختصری در مورد اجرای ساختمان بدهیم. به طور کلی، اجرای یک سازه به معنای ساختن و تغییر یک سازه است. اجرای ساختمان دارای مراحل و اقداماتی است که باید انجام شود. این مراحل با خرید زمین، اخذ پروانه ساختمانی، ترسیم، نقشه خوانی و … آغاز می شود و با تجهیز کارگاه، گودبرداری، حفاری، مقاوم سازی و بسیاری مراحل دیگر خاتمه می یابد. در قسمت های بعدی هر یک از این مراحل را به تفصیل توضیح خواهیم داد. به طور کلی هر فردی برای ساختن زمین خود باید مراحل زیادی را طی کند. یعنی از همان ابتدای پروژه کارفرما باید به زمین ساختمان اهمیت زیادی بدهد. زمین ساختمان، نحوه دسترسی، قیمت زمین، تراکم ساخت و ساز، موقعیت زمین و میزان محتوای آن منطقه یا محله بسیار مهم است.
در مورد زمین ساختمان، علاوه بر این مواردی که ذکر کردیم، تحقیقات دیگری نیز لازم است. به عنوان مثال زمین مورد نظر مورد بررسی قانونی قرار گیرد تا در ابتدای ساخت پروژه مشکلی پیش نیاید. در مرحله بعد کارفرما باید نسبت به اخذ نقشه، پروانه ساخت و سایر مجوز ها اقدام کند. در واقع این مرحله از اجرا شامل چند فاز است. مراجعه به شهرداری، پرداخت عوارض اشتراکی، تعیین ارتفاع طبقات مجاز ساختمان، بررسی نقشه های تفصیلی و شهری و انطباق املاک با آنها، دریافت سفارش نقشه ساختمان، تهیه پیش نویس توسط مهندسان متخصص و در نهایت اخذ پروانه ساختمانی شامل کارهای مقدماتی ساختمان در حال ساخت می باشد. به طور کلی منظور از تهیه نقشه در این مرحله نقشه های معماری، نقشه سازه، نقشه تاسیسات و … است که در واقع نقشه شامل قسمت طراحی برای شروع ساخت ساختمان می باشد و سایر مراحل در قسمت اجرا گنجانده شده است.
• خاکبرداری زمین و تقویت پی در مرحله ساخت و ساز
• قالب گیری با قالب بندی و عملیات مختلف بتن ریزی در بلندمرتبه سازی
• فاز ساخت سازه و اسکلت ساختمان در پروژه های ساختمانی
• ساخت سقف یا طاق و نحوه نصب دیوار در پروژه های ساختمانی
• ساخت تاسیسات برقی و مکانیکی در بلندمرتبه سازی
• گچ کاری و گچ کاری دیوار و نصب نازک کاری در پروژه ساختمانی
• نحوه پوشش کف یا سازه کف و گچ کاری در پروژه های ساختمانی
• نحوه ساخت نما و دکوراسیون داخلی در مرحله ساخت
ساخت و ساز چیست و ناظر ساختمان چه کاری انجام می دهد؟
نظارت بر ساخت و ساز تنها مربوط به رعایت نکات فنی در ساختمان یعنی ساخت و ساز نیست، بلکه برای اجرای صحیح نظارت بر ساخت و ساز، ناظر ساختمان علاوه بر پوشش نکات فنی، باید مقررات قانونی، ایمنی و سایر ضوابط فنی مربوطه را بداند. شروع کار ناظر قبل از صدور پروانه ساختمان شروع می شود و شامل فعالیت هایی مانند نظارت بر تخریب ساختمان قبلی و همچنین نظارت بر گودبرداری و … تا پایان کار می باشد.
وظایف ناظر ساختمان طراحی ،اجرا و نظارت کليه سازه‌های مسکونی،اداری،تجاری و صنعتی چیست ؟
برخی از وظایف مهندس ناظر در صنعت ساختمان شامل موارد زیر است. بررسی و تعیین صلاحیت پیمانکاران ساختمانی و مدیران پروژه از وظایف اولیه مهندس ناظر می باشد. مهندس ناظر باید از همان ابتدا بررسی کند که آیا اجرای پروژه با نقشه های مصوب شهرداری مطابقت دارد یا خیر. در صورتی که طراح قصد تغییر در نقشه های اولیه ساختمان را داشته باشد، می تواند از کمک و مشاوره ناظر ساختمان برای ایجاد نقشه های جدید استفاده کند. انطباق کارهای ساختمانی با اصول فنی ساختمانی از دیگر بخش های نظارت بر ساخت و ساز است.
چنانچه پیمانکار ساختمانی در حین اجرای پروژه با مشکل مواجه شود می تواند از راهنمایی و کمک فنی ناظر بهره مند شود. یکی از موارد دیگری که در نظارت بر ساخت و ساز باید مورد توجه قرار گیرد، انطباق عملیات ساختمانی با قوانین و استانداردهای ملی در آن صنعت است. در صورتی که در حین اجرای پروژه نیاز به ایجاد طرح جدید باشد این امر باید با توافق با نظارت انجام شود. کلیه قسمت های کار اجرا باید با رعایت مقررات ایمنی و ایمنی انجام شود و نظارت بر حسن اجرای این آیین نامه نیز بر عهده ناظر می باشد.
همچنین ایجاد گزارش هایی که برای خدمات و سازمان های مسئول تولید ساختمان ارسال می شود نیز از وظایف مهندس ناظر ساختمان می باشد. ضمناً لازم به ذکر است چنانچه در حین اجرای پروژه اقدامی مغایر با ضوابط و مقررات ساختمانی، ایمنی و غیره صورت گیرد؛ ناظر باید مدارک و دلایل را ضمیمه کرده و کتباً به مراجع صادر کننده پروانه ساختمانی و شهرداری ذیصلاح گزارش دهد.
نکات مهمی که در نظارت بر ساخت و ساز باید رعایت شود
یک مهندس ناظر حرفه ای و با تجربه می داند که باید در هر مرحله از پروژه گزارشات را به همراه مستندات بنویسد و به موقع به شهرداری ذیصلاح ارائه کند.
هر کسی که در بازرسی ساخت و ساز شرکت دارد می داند که هر بار که از یک پروژه بازدید می کند، موارد زیادی وجود دارد که باید آنها را بررسی و در گزارش های خود مستند کنند، بنابراین داشتن لیستی از مواردی که باید بررسی و بازدید شود بسیار مهم است.
یک مهندس ناظر حرفه ای باید به تجهیزات کارگاه و بازرسی آن توجه زیادی داشته باشد.
در پروژه هایی که برای اجرای آنها نیاز به تخریب دارند، مسئولیت کامل ناظر، نظارت بر روند و نحوه تخریب به گونه ای است که آسیب جانی و مالی به مردم وارد نشود.
زمانی که صحبت از تخریب ساختمان های قدیمی می شود، باید به نوع ساخت و ساز آن توجه کرد. در صورتی که اسکلت فلزی یا بتنی باشد باید از روش های معمول برای تخریب این اسکلت ها استفاده کرد و یا اگر از مصالح قدیمی تر ساخته شده باشد باید روش تخریب را رعایت کرد و مهندس ناظر باید با تمام مراحل آشنا باشد و استاندارد را ارائه کند. گودبرداری یکی دیگر از خطرناک ترین و حساس ترین مشاغل ساختمانی است. امروزه به دلیل تراکم شهرها و نیاز به پارکینگ، انباری و سایر خدمات در ساختمان ها، عمق گودال ها در ساختمان ها نیز افزایش یافته است و این افزایش عمق گود، خطرات جانی و مالی بیشتری را برای مدیران پروژه و همسایگان به همراه داشته است.
ناظر ساخت باید انواع فونداسیون ها را بداند. انواع پی و ابعاد و عمق هر پی از دیگر نکات مهمی است که مهندسان ناظر باید به آن توجه داشته باشند. عواملی که بر انتخاب ابعاد و عمق پی تأثیر می گذارند و شامل نوع خاک، میزان نیروی وارده به پی، شرایط آب و هوایی منطقه، بافت لایه های مختلف خاک منطقه و … می باشد که باید توسط بازرس ساختمان مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد.
در ارتباط با فونداسیون ساختمان و کار نظارت بر ساخت و ساز، مسائل مربوط به آرماتور بندی، قالب گیری و بتن ریزی هنگام پی ریزی نیز اهمیت دارند. در ساخت اسکلت ساختمان، از دو روش اسکلت بتنی و اسکلت فلزی استفاده می شود. به دلیل خصوصیات بهتر اسکلت فولادی نسبت به بتن، استفاده از اسکلت فلزی بیشتر توصیه می شود. مهندسان ناظر عمارت نگارندگان فرداد، باید انواع اسکلت‌ها را بشناسند و بر چالش های ویژه آنها مسلط باشند.
اسکلت های فلزی به سه روش جوشکاری، پرچی و پیچ و مهر‌ه ای تولید می شوند که هر کدام از این روش ها قوانین خاص خود را دارند و ناظر باید با آنها آشنا باشد.
اتصال ستون اسکلت ساختمان به فونداسیون یکی از مراحل حیاتی در فرآیند اجرا و نظارت است و ناظر ساختمان باید از این موضوع آگاهی کامل داشته باشد.
اتصال تیرها به ستون ها، نحوه ساخت دیوار برشی یا حفاظ باد، هر کدام باید به دقت بررسی و نظارت شود.
از آنجایی که اسکلت های بتنی اسکلت ترجیحی نیستند و متأسفانه در ایران از محبوبیت بالایی برخوردار هستند، ناظران ساخت و ساز باید با افزایش نظارت و کنترل بر پروژه هایی که از اسکلت فلزی استفاده می کنند، از بروز بلایای احتمالی در آینده جلوگیری کنند.
آخرین کلام
با طراحی، اجرا و نظارت بر کلیه ساختمان های مسکونی، تجاری، تجاری و صنعتی و به طور کلی مراحل ساخت و ساز آشنا شده اید. در طول فرآیند، اطمینان از ارتباط و همکاری مؤثر بین همه ذینفعان، از جمله مشتری، تیم طراحی، پیمانکاران و مدیران پروژه مهم است. این تضمین می کند که ساختمان نهایی نیازهای مشتری را به موقع برآورده می کند و بودجه تکمیل می شود و کلیه استانداردهای ایمنی و کیفیت مورد نیاز را رعایت می کند.